Poradnik dla komitetu wyborczego
Poniższy poradnik jest skierowany do komitetów zgłaszających kandydatów jedynie do rady gminy w gminie do 20 tysięcy mieszkańców. Dla innych komitetów, o większym zasięgu, niektóre wymagania i obowiązki są większe.
1. Jakie przepisy mówią o pracy, zadaniach i prawach radnego gminy?
Podstawowym aktem prawnym jest Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r., w szczególności artykuły od 11 do 25b.
2. Jakie przepisy mówią o wyborach do rady gminy oraz tworzeniu i działalności komitetu wyborczego?
Najważniejszym źródłem prawa w tym zakresie jest Kodeks wyborczy, dział VII. Dodatkowe przepisy znajdują się w uchwałach Państwowej Komisji Wyborczej (link) oraz w rozporządzeniach ministrów.
Warto też śledzić aktualności na stronach internetowych:
Warto też śledzić aktualności na stronach internetowych:
3. Jakie są najważniejsze terminy w nadchodzących wyborach?
Patrz terminarz wyborów.
4. Jaki organ rejestruje komitet wyborczy wyborców, a potem bada jego sprawozdanie?
Komitet wyborczy wyborców rejestruje się u Komisarza Wyborczego. Dla Gminy Lubicz jest to Komisarz Wyborczy w Toruniu I (siedziba w budynku Urzędu Marszałkowskiego).
5. Jak utworzyć komitet wyborczy wyborców?
Zgodnie z art. 403 Kodeksu wyborczego, by utworzyć komitet zgłaszający jedynie kandydatów na radnych w gminie do 20 tysięcy mieszkańców (a taką jest Gmina Lubicz w myśl przepisów prawa wyborczego) należy:
- Grupą co najmniej 5 osób przygotować zawiadomienie o utworzeniu komitetu wyborczego.
- W zawiadomieniu należy podać m.in. nazwę komitetu wyborczego rozpoczynającą się od słów "Komitet Wyborczy Wyborców", adres siedziby komitetu oraz wyznaczyć pełnomocnika wyborczego.
- Zawiadomienie należy złożyć Komisarzowi Wyborczemu w odpowiednim terminie wraz z obowiązkowymi załącznikami: oświadczeniem o utworzeniu komitetu wyborczego i oświadczeniem pełnomocnika wyborczego o przyjęciu funkcji.
- Dopiero kiedy Komisarz Wyborczy wyda postanowienie o przyjęciu powyższego zawiadomienia komitet nabiera formy prawnej i może rozpocząć działalność wyborczą.
6. Kim jest pełnomocnik wyborczy?
W wyborach do rad gmin do 20 tysięcy mieszkańców pełnomocnik wyborczy jest zarazem pełnomocnikiem finansowym. Ma on prawo do reprezentowania komitetu wyborczego we wszelkich sprawach przed innymi organami, w tym do zgłaszania kandydatów.
Pełnomocnik osobiście odpowiada za dokonanie wszystkich formalności, a będąc jednocześnie pełnomocnikiem finansowym odpowiada on za prawidłowe finansowanie komitetu wyborczego i kampanii wyborczej.
Po wyborach pełnomocnik jest zobowiązany przedstawić Komisarzowi Wyborczemu sprawozdanie z działalności komitetu.
Pełnomocnik wyborczy nie może być kandydatem w wyborach (jako będący jednocześnie pełnomocnikiem finansowym).
Pełnomocnik osobiście odpowiada za dokonanie wszystkich formalności, a będąc jednocześnie pełnomocnikiem finansowym odpowiada on za prawidłowe finansowanie komitetu wyborczego i kampanii wyborczej.
Po wyborach pełnomocnik jest zobowiązany przedstawić Komisarzowi Wyborczemu sprawozdanie z działalności komitetu.
Pełnomocnik wyborczy nie może być kandydatem w wyborach (jako będący jednocześnie pełnomocnikiem finansowym).
7. Co należy zrobić po założeniu komitetu wyborczego?
Można zacząć przygotowywać dokumenty do zgłoszenia kandydatów (patrz kolejne pytanie). Jednak by prowadzić kampanię wyborczą i dokonywać jakichkolwiek wydatków (o szczegółach finansowania kampanii także w dalszych pytaniach) należy kolejno:
- Udać się do GUS (w Toruniu przy ul. Mickiewicza) i wyrobić nr REGON.
- Mając już REGON należy udać się do urzędu skarbowego i złożyć wniosek o nadanie NIP.
- Dysponując oboma powyższymi numerami należy udać się do wybranego banku i założyć rachunek bankowy komitetu wyborczego. Uwaga: umowa rachunku bankowego musi bezwzględnie zawierać pewne zapisy, o których mowa w art. 134 § 6 Kodeksu wyborczego.
- Po otwarciu rachunku bankowego warto wpłacić na niego pierwsze środki, żeby móc zacząć kampanię wyborczą. Nie można dokonywać wydatków póki nie pokrywają ich kosztu środki na koncie komitetu.
8. Jak zgłosić kandydata na radnego?
W wyborach w gminie do 20 tysięcy mieszkańców komitet może zgłosić po jednym kandydacie w każdym okręgu wyborczym. Kandydat na radnego musi być mieszkańcem danej gminy, ale nie musi zamieszkiwać w okręgu wyborczym, w którym ma zamiar ubiegać się o mandat. Kandydat może być członkiem komitetu wyborczego, ale nie może być pełnomocnikiem wyborczym.
W celu zgłoszenia kandydata należy:
- Uzyskać od kandydata oświadczenie o wyrażeniu zgody na kandydowanie i posiadaniu biernego prawa wyborczego (wzór), a także oświadczenie lustracyjne kandydata urodzonego przed 1 sierpnia 1972 (wzór).
- Zebrać co najmniej 25 podpisów poparcia pod zgłaszaną listą kandydatów (wzór) (w każdym okręgu będzie to lista jednoosobowa). Uwaga: dla każdego okręgu, w którym komitet zgłasza kandydatów należy niezależnie zgromadzić listę poparcia. Osoby udzielające poparcia muszą zamieszkiwać na terenie gminy, a nie w konkretnym okręgu wyborczym.
- Wypełnić zgłoszenie listy kandydatów (wzór).
- Wszystkie powyższe dokumenty pełnomocnik wyborczy (lub osoba przez niego upoważniona) składa w odpowiednim terminie do gminnej komisji wyborczej, dołączając także kopię postanowienia komisarza wyborczego o przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego oraz dokument stwierdzający ustanowienie pełnomocnika wyborczego.
9. Jak można finansować kampanię wyborczą?
- Ogólne przepisy o finansowaniu kampanii wyborczej znajdują się w Kodeksie wyborczym (od art. 125).
- Wszystkie środki wydawane na kampanię należy najpierw zgromadzić na rachunku bankowym komitetu - mogą one pochodzić z wpłat obywateli polskich. Dopuszczalne są jedynie wpłaty przelewem lub kartą płatniczą.
- Każdy wydatek musi być ponoszony z konta komitetu czy to w formie przelewu, czy wypłaty zaliczki gotówkowej na dokonanie zakupu czy opłaty. Wszystkie koszty i wydatki muszą być dokumentowane np. jako rachunki, umowy, faktury, pokwitowania odbioru gotówki.
- W wyborach do rady gminy komitet może wydać na kampanię 1344,16 zł na każdy mandat, o który się stara. Na przykład komitet wystawiający dwóch kandydatów może łącznie wydatkować 2688,32 zł na wszystkie sprawy związane z kampanią wyborczą.
- Niedopuszczalne jest przyjmowanie korzyści o charakterze niepieniężnym takich jak np.: czyjaś praca (także członków komitetu czy kandydatów), bezpłatne użyczenie lokalu czy terenu, materiały eksploatacyjne czy biurowe, paliwo. Wyjątkami od tego są otrzymane od osób fizycznych: nieodpłatne rozpowszechnianie ulotek, pomoc w pracach biurowych, zgoda na wykorzystanie przedmiotów i urządzeń oraz udostępnianie miejsca do ekspozycji materiałów wyborczych (art. 132 §5 Kodeksu wyborczego).
- Komitet może nieodpłatnie korzystać z lokalu i sprzętu biurowego osoby wchodzącej w skład komitetu.
- Link do wyjaśnień PKW dotyczących finansowania kampanii wyborczej w 2024 roku.
10. Jak prowadzić kampanię wyborczą?
Jeśli chcemy uniknąć formalności z zakładaniem konta (patrz pytanie 7.), to możemy prowadzić kampanię bezkosztową poprzez np.
Gdy zbierzemy na rachunku bankowym fundusze na prowadzenie kampanii mamy dużo więcej możliwości. Podstawą jest promowanie się w Internecie poprzez:
Tradycyjne formy prowadzenia to przede wszystkim:
- prowadzenie profilu promującego kandydatów na bezpłatnych portalach np. Facebook czy X,
- udostępnienie informacji o sobie w lokalnych czy ogólnopolskich portalach wyborczych, gdzie podawane są informacje o kandydatach z różych komitetów. Taką możliwość da też wszystkim kandydatom ta strona - wyborylubicz.pl,
- bezpośrednie rozmowy z mieszkańcami.
Gdy zbierzemy na rachunku bankowym fundusze na prowadzenie kampanii mamy dużo więcej możliwości. Podstawą jest promowanie się w Internecie poprzez:
- profile na portalach społecznościowych, gdzie możemy zamieszczać posty sponsorowane i prowadzić kampanie reklamowe,
- założenie strony internetowej, gdzie zamieścimy konkretny program wyborczy.
Tradycyjne formy prowadzenia to przede wszystkim:
- banery wyborcze, które pomogą wyborcom powiązać twarz kandydata z nazwiskiem (zazwyczaj wyborcy nie oddają głosu na osobę, której nigdy nie widzieli - choćby na zdjęciu),
- ulotki dostarczane do domów mieszkańców,
- bezpośrednie rozmowy (np. przy okazji roznoszenia ulotek), gdzie kandydat daje się poznać potencjalnym wyborcom,
- organizowanie spotkań z mieszkańcami, by zaprezentować swój program - ta forma może być kosztowna ze względu na cenę wynajmu sali, a frekwencja pewnie będzie niższa niż spodziewana.
11. Jakie dokumenty należy gromadzić do sprawozdania z działalności komitetu wyborczego?
W ciągu 3 miesięcy od wyborów należy złożyć sprawozdanie finansowe komitetu wyborczego według wzoru określonego w rozporządzeniu.
Sprawozdanie z działalności komitetu jest bardzo wnikliwie weryfikowane przez komisarza wyborczego, a odpowiedzialność za jego prawidłowe przygotowanie ciąży na pełnomocniku finansowym komitetu. By uniknąć problemów z jego przyjęciem najlepiej od razu dołączyć wszystkie wymagane dokumenty, których spis podaję z własnego doświadczenia z wyborów w 2018 roku.
Do sprawozdania należy dołączyć:
- wykazy szczegółowych przychodów, wydatków i zobowiązań finansowych (według wzoru w rozporządzeniu),
- historię rachunku bankowego,
- umowę prowadzenia rachunku bankowego komitetu,
- umowy, faktury, rachunki i inne dokumenty dotyczące kosztów i wydatków komitetu wyborczego,
- zgody osób fizycznych na nieodpłatne wieszanie banerów na płotach (jeśli płatne, to potrzeba sporządzić umowę, którą wymieniam wyżej) - wzór,
- deklaracje wykonywania nieodpłatnej pomocy biurowej czy roznoszenia ulotek przez osoby fizyczne (także członków komitetu i kandydatów) - wzór,
- umowy nieodpłatnego użyczenia np. lokalu członka komitetu czy pojazdu na potrzeby komitetu,
- protokół wyceny nieodpłatnych świadczeń (wyceny dokonują członkowie komitetu wyborczego) - wzór,
- wszelkie inne dokumenty pozwalające na weryfikację danych ze sprawozdania.
12. Czy każdy komitet może zgłosić kandydata na wójta?
Jednego kandydata na wójta może zgłosić każdy komitet, który zarejestrował kandydatów na radnych w co najmniej 8 okręgach wyborczych.
13. Co (oprócz zgłaszania kandydatów i prowadzenia kampanii) może robić komitet wyborczy?
Komitet wyborczy ma prawo zgłaszania osób do gminnej komisji wyborczej oraz do obwodowych komisji wyborczych, które przeprowadzają wybory w poszczególnych lokalach wyborczych. Komitet wyborczy może także wyznaczyć po jednym mężu zaufania do komisji pracujących w okręgach, w których komitet zgłosił kandydatów.
Terminarz wyborów
- do 12 lutego - zawiadamianie komisarza wyborczego o utworzeniu komitetu wyborczego,
- do 22 lutego - zgłaszanie komisarzowi wyborczemu kandydatów do Gminnej Komisji Wyborczej (mogą to zrobić zarejestrowane komitety),
- do 4 marca, godz. 16:00 - zgłaszanie list kandydatów na radnych; zgłoszenie przyjmuje Gminna Komisja Wyborcza,
- do 8 marca - zgłaszanie kandydatów na członków obwodowych komisji wyborczych (komisje w lokalach); zgłoszenie przyjmuje gminna komisja wyborcza,
- do 14 marca - zgłaszanie kandydatów na wójta; zgłoszenie przyjmuje Gminna Komisja Wyborcza,
- do 25 marca - zgłaszanie zamiaru głosowania korespondencyjnego lub zamiaru skorzystania z prawa do bezpłatego transportu do lokalu (dla uprawnionych osób),
- do 29 marca - składanie wniosków o głosowanie przez pełnomocnika (dla osób uprawnionych),
- 5 kwietnia, 24:00 - zakończenie kampanii wyborczej,
- 7 kwietnia, 7:00-21:00 - głosowanie,
- do 8 lipca - złożenie sprawozdania finansowego przez komitety wyborcze.
Napisz do nas
Chcesz zadać pytanie lub podzielić się swoją opinią o tej stronie?
Napisz na kontakt@wyborylubicz.pl.
Zapraszam także na nasz profl na Facebook 
, gdzie możesz komentować bieżące wpisy dotyczące wyborów i poczytać opinie.
O autorze
Daniel Strzelecki - mieszkaniec Lubicza Dolnego, zawodowo matematyk pracujący na UMK. W poprzednich wyborach stworzył Komitet Wyborczy Wyborców Dobry Kierunek. W tych wyborach nie kandyduje, lecz stworzył tę stronę by zachęcić mieszkańców gminy do kandydowania w wyborach i by pomóc innym dokonać świadomego wyboru.
Portal ten nie jest elementem kampanii żadnego z komitetów. Jest oddolną inicjatywą dla promowania idei samorządowych, finansowaną z własnych środków. Jeśli ta strona pomogła Ci podjąc decyzję w wyborach lub po prostu podoba Ci się ta inicjatywa, możesz mnie wesprzeć wirtualną kawą na 
.